ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ


ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
ΑΡΧΗ ΤΡΙΩΔΙΟΥ
Του Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Σούλου
Τριώδιο είναι η Εκκλησιαστική περίοδος της πνευματικής προετοιμασίας των πιστών, προ των φρικτών γεγονότων του Θείου Πάθους. Το ιερό Τριώδιο προσπαθεί να συγκροτήσει στα όμματα των πιστών και των κληρικών την ζωντανή εικόνα του αληθινού ποιμένος, που είναι τύπος καί τόπος Χριστοῦ επί της γης. Η αγγελική ζωή του κάθε θεοφώτιστου κληρικού ανοίγει τους πνευματικούς ορίζοντες και προσελκύει τους πιστούς σε ουράνια πορεία.
Το ιερό Τριώδιο περιλαμβάνει τέσσερις Κυριακές: α) Τελώνου και του Φαρισαίου, β)του Ασώτου, γ)της Αποκρέω και δ)της Τυρινής. Ο Κύριος με παραβολές αποσκοπεί να στιγματίσει τη Φαρισαϊκή έπαρση και υποκρισία, να αποκαλύψει την απέραντη Αγάπη του Θεού Πατρός στον παραστρατημένο άσωτο υιό Του, με την άνευ όρων ελευθερία, που του χαρίζει, καθώς επίσης επιδιώκει να φέρει σε αυτογνωσία και σε θεογνωσία τον πεπτωκότα άνθρωπο. Επίσης, η Εκκλησία με την υμνολογία της ανασύρει από το χάος της πεπτωκυίας ανθρώπινης μνήμης τη ζωή του Παραδείσου και Εκκλησιολογικά ανανεωμένη την αναπλάθει, ως νοσταλγία και οντολογική επιστροφή.
Το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, πρώτης Κυριακής του Τριωδίου, διηγείται την παραβολή του Τελώνου και Φαρισαίου, που μας διδάσκει το κακό που προκαλεί  στον άνθρωπο η υπερηφάνεια και παράλληλα την ωφέλεια της πραγματικής προσευχής και της ταπείνωσης.
Επί πλέον το σημερινό Ευαγγελικό ανάγνωσμα, μάς δείχνει τoν δρόμο της νίκης του πάθους  της υπερηφάνειας. Ταυτόχρονα  η Eκκλησία,  ως καλή παιδαγωγός, στην περίοδο του Τριωδίου, με στοργή και αγάπη μάς προετοιμάζει, να είμαστε τις άγιες ήμερες του Πάσχα, πνευματικά καθαροί και να μην ξεχνάμε, ότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε τον ύπουλο εχθρό, που είναι η αμαρτία, και μας εφοδιάζει με πνευματικά εφόδια, που μας βοηθούν να την αντιμετωπίσουμε προτού αυτή μας καταβάλλει και μας νικήσει.
Η υμνολογία, ερμηνεύοντας την παραβολή, προβάλλει το μήνυμα της πρώτης εβδομάδας του Τριωδίου με τον στίχο· «Φαρισαίου φύγωμεν υψηγορίαν και τελώνου μάθωμεν το ταπεινόν».
Στην παραβολή ο Κύριος αναφέρει δύο διαφορετικούς τύπους ανθρώπων.  Τον Τελώνη και τον Φαρισαίο, που  ενσαρκώνουν δυο διαφορετικούς χαρακτήρες ανθρώπων. Ο Τελώνης, που θεωρείται, ως αμαρτωλός και παράδειγμα προς αποφυγήν και ο Φαρισαίος, που θεωρείται, ως ο ιδανικός θρησκευτικός χαρακτήρας, που πείθει όλους, για τις αρετές του και τις αγαθοεργίες του.
Ο Φαρισαίος, πράγματι, ήταν άνθρωπος της προσευχής, της νηστείας και της φιλανθρωπίας. Ήθελε την αυστηρή εφαρμογή του Μωσαϊκού Νόμου και των Λατρευτικών διατάξεων. Έδειχνε σαν να εξανάγκαζε τον Θεό να τον ανταμείψει για τις αρετές του. Λέγει με έμφαση: «Νηστεύω δύο φόρες την εβδομάδα και δίνω στον Ναό το δέκατο από τα εισοδήματά μου».
Η όλη υμνολογία της εβδομάδας αποδίδει στον φαρισαίο τα εξής:
       I.            Παραλογισμό: Ο φαρισαίος παθαίνει απόκλιση από το λογικό και το σωστό, διότι διακατέχεται από την ψευδαίσθηση ότι είναι αυτοδύναμος και αυτάρκης, ενώ η λογική βοά, ότι ως κτιστός είναι θνητός και εξαρτημένος.
    II.            Οίηση: Είναι ο φαντασμένος. Νομίζει ότι τα έχει όλα. Δεν βλέπει τις ελλείψεις του. Έτσι αποκλείει εκ των προτέρων τη δυνατότητα για διόρθωση.
 III.            Έπαρση: Βάζει τον εαυτό του πάνω από τους άλλους, αγνοώντας ότι είναι κοινή η ανθρώπινη φύση σε όλα τα ανθρώπινα πρόσωπα.
 IV.            Κενοδοξία: Μανιακή αναζήτηση της κούφιας δόξας. Συνεχώς άγχεται και αγωνίζεται να πείσει τους άλλους να τον θαυμάζουν και να τον επαινούν. Έτσι ποτέ δεν μπορεί να ηρεμήσει και να ειρηνεύσει.
    V.            Ψυχική τύφλωση: Η υπερηφάνεια και η κενοδοξία του, τυφλώνουν την ψυχή του, ώστε να παραγνωρίζει τον Θεό και να υποτιμά τους ανθρώπους.
Ο φαρισαίος δεν δικαιώθηκε, επειδή, δεν ζήτησε δικαίωση. Και δεν ζήτησε δικαίωση, επειδή, δεν ήταν ταπεινός και θεωρούσε τον εαυτό του αυτάρκη. Ο τελώνης, που ήταν ταπεινός και ένιωθε την ανεπάρκειά του, ζήτησε και έλαβε την σωτηρία. Γι’ αυτό το Τριώδιο αρχίζει με την παραβολή του τελώνου και φαρισαίου και η Εκκλησία διδάσκει: «Φαρισαίου φύγωμεν υψηγορίαν και τελώνου μάθωμεν το ταπεινόν».
Ο Τελώνης, αντίθετα, ήθελε να βρει παρηγοριά και ανακούφιση στη συνείδησή του, η οποία τον βασάνιζε, επειδή αισθανόταν, ότι ήταν αμαρτωλός. Ο Τελώνης, με την ταπείνωση και με την  συναίσθηση, ότι είναι αμαρτωλός, σώθηκε. Η στάση αυτή μας διδάσκει, ότι πρέπει να αγωνιζόμαστε τον πνευματικό μας αγώνα με ταπεινοφροσύνη, επειδή αυτή τελειοποιεί  τους ανθρώπους και τους ανακηρύσσει αγίους.
Ο φαρισαϊσμός, αλλοτριώνει τον άνθρωπο και τον κάνει δυστυχισμένο. Ο φαρισαϊκός άνθρωπος δεν είναι πνευματικός άνθρωπος. Δεν έχει τη χάρη του Θεού, διότι δεν τη ζητά και συνεπώς δεν μπορεί να θεωθεί.
Η ταπείνωση του τελώνη, που προβάλλει η Εκκλησία, ως αρετή, είναι η συναίσθηση και η βαθειά επίγνωση, ότι ο άνθρωπος είναι δούλος Θεού και σύνδουλος των ανθρώπων. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής προσδιορίζει την ουσία της ταπείνωσης ως  εξής: «Ταπεινοφροσύνη είναι συνεχής προσευχή, διότι αυτή, επικαλούμενη πάντοτε τον Θεό σε βοήθεια, δεν αφήνει τον άνθρωπο, να πιστεύει, ανόητα, στη δική του δύναμη και σοφία, ούτε να ταπεινώνει άλλους. Η ταπείνωση αποτελεί τη βάση όλων των αρετών, την προϋπόθεση της χριστιανικής ζωής, καθώς και την ουσία της ορθόδοξης πνευματικότητας».
Η ταπείνωση ισορροπεί τον άνθρωπο και τον απαλλάσσει από το άγχος και την αγωνία. Η ταπεινοφροσύνη, ως ρεαλιστική θεώρηση της ζωής, απαλλάσσει τον άνθρωπο από τη ματαιοδοξία, το άγχος και την αγωνία. Εξασφαλίζει ψυχική γαλήνη, που είναι η σημαντικότερη προϋπόθεση της ανθρώπινης ευτυχίας.
Δυστυχώς, αν σήμερα υπάρχει μια ηθική αξία που σχεδόν απόλυτα παραθεωρείται ή αγνοείται, είναι η ταπείνωση. Ο πολιτισμός στον οποίο ζούμε διαρκώς ενσταλάζει μέσα μας την έννοια της υπερηφάνειας, της αυτοεξύμνησης και της αυτοδικαίωσης. Είναι οικοδομημένος πάνω στην αλαζονική υπόθεση ότι ο άνθρωπος μπορεί να πετύχει οτιδήποτε μόνος του, και φτάνει στο να περιγράφει τον Θεό σαν τον Ένα, που πάντοτε αμείβει τις επιτυχίες και τα καλά έργα του ανθρώπου.
Έτσι, η ταπείνωση θεωρείται δείγμα αδυναμίας και κάτι ανάρμοστο για έναν αληθινά άνθρωπο. Αλλά μήπως και οι χριστιανοί σήμερα δεν είναι ποτισμένοι με το πνεύμα του φαρισαίου; Μήπως και εμείς δε θέλουμε κάθε προσφορά μας, κάθε «καλή πράξη» μας, καθετί που κάνουμε «για την Εκκλησία» να αναγνωρίζεται, να επαινείται, να δημοσιεύεται;
Μέσα στην ανθρώπινη διανοητικότητά μας έχουμε την τάση να μη μπορούμε να συμβιβάσουμε τη «δόξα» με την «ταπείνωση» αφού μάλιστα η ταπείνωση θεωρείται ψεγάδι ή ελάττωμα. Ακριβώς όμως η άγνοιά μας και η αδεξιότητά μας είναι εκείνα που μας κάνουν ή θα έπρεπε να μας κάνουν να νιώθουμε ταπεινοί.
Είναι σχεδόν αδύνατο να μεταφέρεις στο σύγχρονο άνθρωπο που τρέφεται με τη δημοσιότητα, την αυτοπροβολή και την ατέλειωτη αυτοεξύμνηση, το γεγονός ότι εκείνο που είναι αυθεντικά τέλειο, όμορφο και καλό είναι την ίδια στιγμή γνήσια ταπεινό. Ακριβώς γιατί η τελειότητα δεν έχει ανάγκη από τη «δημοσιότητα», την εξωτερική δόξα ή από την κάθε είδους επίδειξη.
Η ταπείνωση μαθαίνεται ενατενίζοντας το Χριστό ο οποίος είπε: «Μάθετε απ’ εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία». Τελικά γινόμαστε ταπεινοί με το να μετράμε το καθετί με μέτρο τα Χριστό και να αναφερόμαστε για όλα σʹ Αυτόν. Χωρίς το Χριστό η αληθινή ταπείνωση είναι αδύνατη, ενώ στην περίπτωση του φαρισαίου, ακόμα και η θρησκεία, γίνεται υπερηφάνεια για τα επιτεύγματά του˙ έχουμε δηλαδή ένα άλλο είδος φαρισαϊκής αυτοδοξολογίας.
Ο  Φαρισαίος, αν και προσευχόμενος  δεν κατάφερε, να επικοινωνήσει με τον Θεό, διότι η   αλαζονεία του δεν τον άφηνε, να προσευχηθεί με ειλικρίνεια. Ενώ, ο Τελώνης, με την ψυχική του συντριβή, κατάφερε η προσευχή του, να εισακουσθεί από τον Θεό και να φύγει από τον Ναό «δικαιωμένος».
Ο Άγιος  Γρηγόριος ο Παλαμάς διδάσκει, ότι η ειλικρινής προσευχή   «ανεβάζει τον άνθρωπο από τη γη στον ουρανό και τον φέρνει μπροστά  σ’ αυτόν τον ίδιο τον Θεό, που είναι πάνω από όλους και από όλα», διότι η προσευχή είναι ανέβασμα, είναι συνάντηση με τον Θεό.
Η περίοδος λοιπόν του Τριωδίου και της Μεγάλης Σαρακοστής αρχίζει με μια προσευχή ταπείνωσης και ειλικρίνειας, που είναι η αρχή της αληθινής μετάνοιας. Είμαστε μπροστά στις «πύλες της μετανοίας» και στην πιο επιβλητική στιγμή του Όρθρου της πρώτης Κυριακής του Τριωδίου και αφού διαβαστεί το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο και αναγγελθεί η Ανάσταση του Χριστού με το «Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι…», ψάλλουμε, για πρώτη φορά, τον ύμνο που θα ακούμε σε όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής: «Της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα ορθρίζει γαρ το πνεύμα μου, προς ναόν τον άγιόν σου, ναόν φέρων του σώματος, όλον εσπιλωμένον αλλ ʹ ως οικτίρμων κάθαρον, ευσπλάχνω σου ελέει».
Μετάνοια, λοιπόν, είναι η επιστροφή στη γνήσια τάξη των πραγμάτων. Είναι «η «αναμόρφωση του αρχαίου κάλλους». Η μετάνοια επομένως είναι θεμελιωμένη στην ταπείνωση και η ταπείνωση είναι ο καρπός και το τέρμα της μετάνοιας. Τουτέστιν: «Φαρισαίου φύγωμεν υψηγορίαν και Τελώνου μάθωμεν το ταπεινόν εν στεναγμοίς». ΑΜΗΝ!

Ιστολόγιο Γενικού Περιεχομένου

metaptotíka.blogspot.com. Από το Blogger.

ΦΙΛΙΚΑ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑ

ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΑ

ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟ

ΜΕΝΟΥ